Sevgili oğlum!
Sana açıkta ve gizlide Allah Azze ve Celle’ye karşı takvalı olmayı (her hâlükârda onun emirlerine uymayı ve yasaklarında sakınmayı), öfke ve rıza anında hakkı söylemeyi, zenginlik ve fakirlikte orta halli olmayı, dost ve düşmana karşı adaletli davranmayı, içinden gelse de gelmese de vazifelerini yerine getirmeyi ve bollukta ve darlıkta Allah Teâla’dan razı olmayı vasiyet ediyorum.
Sevgili oğlum!
Arkasında cennet olan hiçbir zorluk zor değildir, arkasında cehennem olan hiçbir iyilik ve rahatlık iyi ve rahat değildir. Cennetin dışındaki bütün nimetler (gerçekte) değersizdir. Cehennem ateşinin dışındaki bütün bela ve zorluklar (aslında) esenliktir.
Sevgili oğlum!
Her kim nefsinin ayıplarına vakıf olursa başkalarının ayıplarını görmez.
Her kim Allah’ın paylaştırdığı rızka razı olursa elinden gidene ve ulaşamadıklarına üzülmez.
Her kim zulüm kılıcını kınından çıkarırsa onunla öldürülür.
Her kim kardeşi için bir kuyu kazarsa sonunda içine kendisi düşer.
Her kim başkasının ayıplarını ortaya dökerse, kendi evindeki gizlilikler açığa çıkar.
Her kim hatalarını unutursa başkalarının hatalarını büyük görür.
Her kim bilinçsizce bir işe kalkışırsa sonunda yorulur (ve bir netice de alamaz.)
Her kim derinliğini bilmeden denize dalarsa boğulur.
Her kim kendi görüşünü beğenirse (haktan) sapar.
Her kim aklını yeterli görür ve başkalarının düşüncelerinden yararlanmazsa hata eder.
Her kim insanlara büyüklük taslarsa küçümsenir.
Her kim insanları bilgisizlik ve cahillikle suçlarsa yerilir.
Her kim kötü ve girilmemesi gereken yerlere girerse zan altında kalır. (Sirkeyi sirkeciden almak varken şarapçıdan almak gibi.)
Her kim basit insanlarla oturup kalkarsa aşağılanır.
Her kim âlim ve bilge kişilerle oturup kalkarsa yücelir.
Her kim (çok) şaka yaparsa değeri düşer.
Her kim insanlardan uzak durursa selamette olur.
Her kim şehvet ve arzularını terk ederse özgürleşir.
Her kim kıskançlık ve çekememezliği terk ederse insanların sevgisini kazanır.
Sevgili oğlum!
Müminin izzeti insanlardan beklentisi olmamasındadır ve kanaat hiç bitmeye bir servettir.
Her kim ölümü çokça anarsa dünyada aza yetinir.
Her kim sözünün de yaptıklarından sayıldığını bilirse, faydalı olmayan şeyler dışında konuşmaz.
Cehennemden korktuğu halde (günahtan) sakınmayan, sevabı arzuladığı halde güzel davranışlarda bulunmayan kişinin durumu ne kadar da şaşkınlık vericidir.
Allah’ı anmak nurdur, ondan gafil olmak karanlık ve cahillik (haktan) sapmadır.
Talihli kimse başkalarının nasihatlerinden öğüt alandır.
Edep en hayırlı miras ve güzel ahlak en hayırlı dosttur.
Sevgili oğlum!
Akrabalarla bağı keserek ilerleme olmadığı gibi günah ve isyanla da servet elde edilemez.
Sevgili oğlum!
Esenlik on kısımdır. Dokuz kısmı Allah’ı anma dışında susmakta ve bir kısmı da akılsızlarla oturup kalkmaktan sakınmadadır.
Her kim Allah’a karşı işlediği günahları anlatarak övünürse Allah onu zelil eder.
İlim arayan bilge olur.
Sevgili oğlum!
İlim ve bilgeliğin başı (insanlarla) iyi geçinmek, zararı da büyüklenme ve akılsızlıktır.
Zorluk ve belalara sabretmek imanın hazinelerindendir.
İffet ve hayâ fakirliğin süsü, şükretmek zenginliğin süsüdür.
Her kim bir şeyi çok yaparsa onunla tanınır.
Her kim çok konuşursa çok hata yapar. Hatası çok olanın utanması az olur. Utanması az olanın Allah korkusu az olur. Allah korkusu az olanın kalbi ölür. Kalbi ölen kişinin de gideceği yer cehennemdir.
Sevgili oğlum!
Hiçbir günahkârı Allah’ın rahmetinden ümitsiz etme. Kim bilir bir ömür boyu günah işleyen kişinin sonu hayırla bitebilir. Kim bilir bir ömür boyu iyilik yapan kişi ömrünün sonunda yaptıklarını heder edip ateşe girebilir.
Bilinçli bir şekilde işe girişene işler kolaylaşır.
Sevgili oğlum!
Birisiyle çok fazla görüşmek bıkkınlık getirir.
Sevgili oğlum!
Denemeden önce bir şeyden emin olmak tedbire aykırıdır.
İnsanın kendini beğenmesi onun aklının zayıflığının göstergesidir.
Sevgili oğlum!
Nice (yasak bakışlar) pişmanlığı ve nice (gereksiz) sözler düşmanlığı doğurur.
İslam’dan daha yüce bir şeref yoktur. Takvadan daha yüce bir kerem yoktur. Allah’ı gözetmekten daha sağlam bir sığınak yoktur. Tövbeden daha kurtarıcı bir şefaatçi yoktur. Esenlikten daha güzel bir elbise yoktur. İhtiyacı gidermek için rızka razı olmaktan daha değerli bir servet yoktur.
Her kim elinde olana razı olursa daha çabuk rahata ve huzura erer.
Hırs bütün zorlukların anahtarı, günahlara ve her türlü kötülüğe düşüp onda gark olma vesilesidir.
Şer ve kötülük bütün ayıpları kapsar.
Başkalarının hoşuna gitmeyen davranışları nefsini eğitmen için yeterlidir. Senin kardeşin üzerindeki hakkın aynısından o senin üzerinde vardır.
Her kim doğru-yanlışına bakmaksızın bir işe kalkışırsa karşılaşacağı olumsuzluklara hazır olmalıdır.
Bir işe başlamadan önce tedbirli olmak seni pişmanlıktan kurtarır.
Her kim başlangıçta davranış ve düşünceleri gözden geçirirse, yerinde yanlışları bulur.
Sabır fakirliğin kalkanıdır.
Nefsi eğitmek ve geliştirmek onun arzu ve isteklerine boyun eğmemekten geçer.
Zaman her an insanın ömrünü kısaltır.
Rabbin zalimler için en iyi hüküm veren ve gizli ve batınlarda olanları en iyi bilendir.
Ahret için en kötü azık kullara düşmanlık etmektir.
İçtiğin her yudum su ve yediğin her lokma yemek boğazında kalabilir.
Bir nimeti elden vermeden başka bir nimete ulaşamazsın. Rahatlık zorluğa, darlık huzura ve ölüm hayata ne kadar yakındır.
Ne mutlu bilgisini, davranışını, sevgisini, kinini, almasını, bırakmasını, sözünü ve sağlığını Allah Teala için halis kılan kişiye.
Müjdeler olsun, müjdeler olsun o bilgeye ki; öğrenip sakındı, uygulayıp çaba harcadı, kötü sonda korktu hazırlandı ve azık topladı. Eğer ondan soru sorarlarsa cevap verir. Eğer onu kendi haline bırakırlarsa suskundur. Konuştuğunda sözü doğrudur, suskunluğu da cevap verememekten değil.
Yazıklar olsun binlerce kez yazıklar olsun! Ümitsizliğe kapılana, yelkenleri suya indirene ve isyan bayrağını çekene, başkaları için beğenmediği (tutum ve davranışları) kendisi için beğenir.
Sözü yumuşak olanı sevmek farzdır.
Utanması ve cömertliği olmayan kişi için ölüm yaşamaktan daha evladır.
Bir insanın mertliğinin tamamlanması için ne giydiğinin ve ne yediğinin önemi olmaması gerekir.
Sevgili oğlum!
Allah-u Teâlâ, sana doğruyu bulmada başarı versin ve kendi kudreti ile seni itaat ehlinden kılsın. Çünkü O’dur bağışlayan ve Kerim olan.
Kaynak:El-İ’cazu ve’l İycaz, Ebu mansur Sealibi s.43-47.
